تصور عمومی در رابطه با گیاهان دارویی و محصولاتی که با آنها تهیه میشوند، مبنی بر بی خطر بودن و اثر بخشی بیشتر آنهاست. بسیاری از برندها نیز از عنوان “کاملا گیاهی” برای تبلیغ دارو و یا مکمل خود استفاده میکنند تا محصولات خود را به فروش برسانند. اما آیا واقعا این داروها بیخطر هستند؟ تفاوت داروهای گیاهی با سایر داروها چیست و در چه مواردی باید از آنها استفاده کنیم؟ آیا مقدار مصرف گیاهان دارویی حدی ندارد؟
پیش از پاسخ به این سوالات، لازم است بدانید که مصرف هرگونه دارو یا مکمل دارویی با هر منشاء و ترکیباتی، بدون تجویز پزشک ممکن است عوارض و عواقب ناخواسته و ناخوشایندی را به همراه داشته باشد.
در ادامه به بررسی گیاهان دارویی، خواص، مضرات و موارد استفاده آنها خواهیم پرداخت.
داروی گیاهی چیست؟
طب گیاهی ریشه در فرهنگهای باستانی دارد. این طب، شامل استفاده دارویی از گیاهان برای درمان بیماریها و افزایش سلامت و تندرستی عمومی است. داروهای گیاهی، دارای مواد موثری هستند که از قسمتهای مختلف گیاهان مانند برگ، ریشه یا گل ساخته شدهاند. اما “طبیعی” بودن لزوماً به این معنی نیست که آنها برای شما بیخطر هستند.
برخی از گیاهان دارای ترکیبات قوی هستند و باید با احتیاط مشابه داروهای دارویی مصرف شوند. در واقع، بسیاری از داروهای شیمیایی، بر اساس نسخههای مصنوعی ترکیبات طبیعی موجود در گیاهان هستند. به عنوان مثال، داروی قلبی دیجیتالیس از گیاه دستکش روباه (FOXGLOVES) گرفته شده است.
درست مانند داروهای معمولی، داروهای گیاهی نیز بر روی بدن تأثیر میگذارند و در صورت عدم استفاده صحیح میتوانند مضر باشند. بنابراین باید با دقت و احترام مشابه داروهای معمولی استفاده شوند.
مواد موثر و داروهای گیاهی
داروهای گیاهی حاوی مواد فعال هستند. مواد فعال بسیاری از داروهای گیاهی هنوز ناشناخته است. برخی از داروهای شیمیایی بر اساس یک ماده فعال منفرد مشتق شده از یک منبع گیاهی هستند. پزشکان طب گیاهی معتقدند که یک ماده فعال میتواند تاثیر خود را از دست بدهد یا در صورت استفاده جدا از بقیه گیاه، ایمن نباشد.
به عنوان مثال، سالیسیلیک اسید در گیاه علفزار(meadowsweet) یافت و برای تولید آسپرین استفاده میشود. آسپرین میتواند باعث خونریزی دیواره معده شود، اما گیاه علفزار به طور طبیعی حاوی ترکیبات دیگری است که از تحریک معده توسط سالیسیلیک اسید جلوگیری میکند.
به گفته پزشکان گیاهان دارویی، تأثیر کل گیاه بیشتر از اجزای آن است. اما منتقدان استدلال میکنند که ماهیت داروهای گیاهی، ارائه دوز اندازه گیری شده از یک ماده فعال را دشوار میکند.
شواهد دال بر اثربخشی داروهای گیاهی به طور کلی بسیار محدود است. اگرچه برخی از مردم آنها را مفید میدانند، اما در بسیاری از موارد استفاده از آنها بر اساس استفاده سنتی است و تحقیقات علمی د رابطه با آنها صورت نگرفته است.
مصارف دارویی برای گیاهان خاص
هدف داروهای گیاهی برگرداندن بدن به حالت تعادل طبیعی است تا بتواند خود را درمان کند. گیاهان مختلف روی سیستمهای مختلف بدن اثر میگذارند.
برخی از گیاهانی که معمولا در طب گیاهی استفاده میشوند و مصارف سنتی آنها عبارتند از:
اکیناسه:
برای تحریک سیستم ایمنی و کمک به بدن در مبارزه با عفونت استفاده میشود. همچنین احتمالا برای درمان بیماریهایی مانند کورک، تب و تبخال تاثیرگذار خواهد بود. اگرچه شواهد علمی چندانی برای حمایت از این فواید نیست. شایع ترین عوارض جانبی مصرف اکیناسه عبارتند از درد معده، یبوست، اسهال، سوزش سر دل، استفراغ و بثورات پوستی. واکنش های آلرژیک ممکن است در برخی افراد رخ دهد، به ویژه در افرادی که به ابروسیا، مادران، گل همیشه بهار یا بابونه حساسیت دارند.
دون کوآی یا دانگ گی:
برای شکایات زنان مانند تنش قبل از قاعدگی، علائم یائسگی و درد پریود استفاده میشود. برای اثبات این فواید نیز تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. مصرف دونگ کوای احتمالاً تا 6 ماه و تا 150 میلی گرم در روز بی خطر است. به عنوان عوارض جانبی، این گیاه ممکن است پوست را نسبت به نور خورشید حساستر کند. عوارض جانبی رایج دیگر عبارتند از آروغ زدن، گاز و فشار خون بالا. مصرف دونگ کوای در دوزهای بالاتر برای بیش از 6 ماه احتمالاً ناامن است. دانگ کوای حاوی مواد شیمیایی است که ممکن است باعث سرطان شود.
سیر:
به عنوان دارو، برای کاهش خطر بیماری قلبی با کاهش سطح چربی خون و کلسترول استفاده میشود. خواص آنتی بیوتیکی و ضد ویروسی سیر به این معنی است که از آن برای مبارزه با سرماخوردگی، سینوزیت و سایر عفونت های تنفسی نیز استفاده میشود. سیر میتواند عوارض جانبی مانند بوی بد دهان، سوزش سر دل، گاز و اسهال ایجاد کند. این عوارض جانبی اغلب با سیر خام بدتر میشوند. سیر همچنین ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد و در برخی افراد باعث واکنشهای آلرژیک شود.
زنجبیل:
بسیاری از مطالعات نشان دادهاند که زنجبیل در درمان حالت تهوع مفید است. زنجبیل احتمالا بیخطر است. اگرچه میتواند عوارض جانبی خفیفی از جمله سوزش سر دل، اسهال، آروغ زدن و ناراحتی عمومی معده ایجاد کند. مصرف دوزهای بالاتر 5 گرم در روز خطر عوارض جانبی را افزایش میدهد. دوزهای بالای زنجبیل ممکن است برخی از بیماری های قلبی را بدتر کند.
جینکو بیلوبا:
این داروی گیاهی معمولا برای درمان گردش خون ضعیف و وزوز گوش استفاده میشود. عصاره برگ جینکو احتمالا برای اکثر افراد بیخطر است. میتواند عوارض جانبی جزئی مانند ناراحتی معده، سردرد، سرگیجه و واکنشهای پوستی آلرژیک ایجاد کند. همچنین نگرانیهایی وجود دارد که عصاره برگ جینکو ممکن است خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهد یا باعث آریتمیشود.
جینسینگ:
این گیاه به طور کلی برای درمان خستگی، به عنوان مثال در دوران نقاهت پس از بیماری استفاده میشود. این دارو گیاهی همچنین برای کاهش فشار خون و سطح کلسترول استفاده میشود، اما استفاده بیش از حد از جینسینگ با افزایش فشار خون همراه است.
گیاه خارمریم:
مطالعات نشان داده اند که خارمریم به اندازه برخی از داروهای ضد افسردگی دارویی در درمان افسردگی خفیف تا متوسط موثر است. همچنین برای اضطراب و بی خوابی نیز استفاده میشود. با این حال، خار مریم میتواند با تعدادی از داروهای تجویزی، از جمله قرصهای ضد بارداری خوراکی، تداخل داشته باشد و مانع از عملکرد صحیح آنها شود.
همانطور که مشخص است، گیاهان دارویی همانند سایر داروها، عوارض جانبی ایجاد میکنند و برای استفاده در همه افراد مناسب نیستند. همچنین میزان مصرف بیخطر آنها مشخص است. در صورت مصرف بیش از حد، این داروها نیز میتوانند بسیار خطرناک باشند. بنابراین بسیار مهم است که افراد هیچ بیماری را خود تشخیص ندهند. هر دارویی اعم از گیاهی یا غیر گیاهی، باید تحت نظارت یک پزشک آگاه و واجد شرایط مصرف شود.
چه کسانی باید از مصرف داروهای گیاهی اجتناب کنند؟
مصرف داروی گیاهی ممکن است برای افراد با شرایط زیر مناسب نباشد:
- افرادی که داروهای دیگر مصرف میکنند.
- افراد مبتلا به بیماریهای جدی مانند بیماری کبد یا کلیه
- افرادی که قرار است جراحی کنند
- زنان باردار یا شیرده
- سالمندان
- کودکان: مانند سایر داروها، داروهای گیاهی نیز باید دور از دید و دسترس کودکان نگهداری شوند.
داروهای گیاهی و جراحی
مهم است که در صورت مصرف داروهای گیاهی قبل از انجام عمل جراحی به پزشک خود اطلاع دهید. این به دلیل این است که برخی از داروهای گیاهی ممکن است با بیهوشی و سایر داروهای مورد استفاده قبل، حین یا بعد از عمل تداخل داشته باشند.
همچنین برخی از داروهای گیاهی ممکن است با لخته شدن خون و فشار خون تداخل داشته باشند که ممکن است خطر خونریزی در حین یا بعد از جراحی را افزایش دهد.
بنابراین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که مصرف داروهای گیاهی را در هفتههای منتهی به عمل خود متوقف کنید.
خطرات خرید داروهای گیاهی بدون مجوزهای لازم
خطرات دستیابی به داروهای تقلبی، غیر استاندارد، بدون مجوز یا آلوده بسیار جدی است. داروهای گیاهی بدون مجوز تولید شده، ممکن است مشمول مقررات سازمان غذا و دارو و مجوز و استانداردهای لازم نباشند.
آنها ممکن است کپی داروهای دارای مجوز باشند، اما در کارخانه های بدون مجوز و بدون کنترل کیفیت ساخته شده باشند. برخی از داروها، توسط پزشکان یا داروسازان جعلی تجویز میشوند و ترکیبات آنها به درستی مشخص نیست. زیرا نظارتی بر آنها وجود ندارد.این داروها ممکن است حاوی مواد ممنوعه و مواد سمی باشند.
نکات مهم
- گیاهان دارویی میتوانند با سایر داروها، مکملها و یا حتی مواد غذایی تداخل داشته باشند و باید با احتیاط مصرف شوند.
- همیشه در مورد هر گونه نگرانی در مورد سلامتی خود به پزشک مراجعه کنید و در مورد داروهای گیاهی که مصرف می کنید یا در فکر مصرف آن هستید به او بگویید.
- هرگز بدون مشورت با پزشک عمومی خود، مصرف داروهای تجویز شده شیمیایی را به نفع گیاهان قطع نکنید.
- در خرید داروهای گیاهی از طریق اینترنت دقت کنید. داروهای گیاهی غیرقانونی، مانند برخی از داروهای سنتی، ممکن است با کیفیت و استاندارد داروهای تحت نظارت تولید نشوند.
COVID-19: آیا شواهدی برای استفاده از داروهای گیاهی به عنوان درمان کرونا ویروس جدید وجود دارد؟
اینترنت پر از اطلاعات نادرست است، مانند سیر پخته شده کروناویروس جدید را “درمان” میکند. عدم اطمینان باعث ایجاد ترس میشود. ترس منجر به درک این امید میشود که هر چیزی کمک میکند و ممکن است یک درمان جادویی وجود داشته باشد.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) گفته است که اگرچه داروهای طبیعی مانند زنجبیل میتوانند تأثیر مثبتی بر سلامت شما داشته باشند، اما به هیچ وجه یک درمان اثبات شده پزشکی برای مبارزه با COVID-19 نیستند.
مایکل رایان، مدیر اجرایی برنامه فوریتهای بهداشتی سازمان جهانی بهداشت، پس از آن که پستهایی به طور گسترده در رسانههای اجتماعی به اشتراک گذاشته میشد که زنجبیل و سایر داروهای گیاهی را به عنوان درمان کروناویروس جدید تبلیغ میکردند، این نظرات را بیان کرد.
در زمان سرماخوردگی یا آنفولانزا یا هر بیماری، برخی از ما دوست داریم نوشیدنی با عسل بخوریم، برخی دوست داریم زنجبیل بخوریم، برخی از ما دمنوشهای گیاهی خاص مصرف میکنیم.
هر چیزی که احساس بهتری در فرد ایجاد کند و خطرناک نباشد، مطمئناً تأثیر مثبتی بر سلامت او دارد، اما اینکه بگوییم چیزی در درمان بیماری مؤثر است، مسئله دیگری است.
تا کنون هیچ شواهد و مدرکی دال بر درمان کووید 19 با گیاهان دارویی مانند سیر، زنجبیل، اکیناسه، کندر و سایر داروهای گیاهی وجود ندارد. حتی ممکن است برخی از گیاهان اثرات سوء ناشناختهای بر شدت بیماری و احتمال درگیری بیشتر ریه داشته باشند. بنابراین هیچ دارویی را بدون تجویز پزشک، برای درمان کووید 19 مصرف نکنید.