کمبود ویتامین و خشکی دهان

احساس مداوم خشکی در دهان بسیار آزاردهنده است. آیا تاکنون این حس را تجربه کرده‌اید؟ وقتی از خشکی دهان رنج می‌برید، پشت سر هم مجبورید یا آب بخورید یا اینکه با بزاق خود سطح بیرونی دهان یعنی لب را خیس کنید. نکته جالبی که در این مطلب از مجله سلامت دهدارو قصد داریم آن را با شما در میان بگذاریم، این است که در بسیاری از موارد کمبود ویتامین عامل ایجاد خشکی دهان است. برای اینکه بدانید کمبود کدام ویتامین باعث خشکی دهان می ‌شود و اصلی‌ ترین دلایل خشکی دهان چیست، با این مطلب از دهدارو همراه باشید.

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان زمانی اتفاق می‌افتد که در غدد بزاق اختلالی وجود داشته باشد؛ به این معنا که بزاق در دهان به مقدار کافی ترشح نشود یا اینکه بزاق ترشح شده کیفیت لازم را نداشته باشد. اصلا تصور نکنید که از کنار این مسئله به راحتی می‌توان رد شد. بزاق عامل اصلی سلامت دهان بوده و در جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها نقش دارد. خشکی دهان و کمبود ویتامین رشد باکتری‌ها در دهان را افزایش داده و در نتیجه احتمال پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های دهان افزایش می‌یابد. اما کمبود کدام ویتامین باعث خشکی دهان می ‌شود؟

علل خشکی دهان

به طور کلی خشکی دهان به واسطه اختلالات غدد بزاقی ایجاد می شود؛ به این معنی که غدد بزاقی کمتر از میزان استاندارد خود، بزاق ترشح می کنند.  هم چنین برخی شرایط خاص و ابتلا به بعضی بیماری‌ های حاد نظیر اوریون هم می‌ تواند موجب خشکی موقت دهان شوند.

اما دلایل مختلفی از جمله رادیوتراپی (اشعه‌ درمانی) سر و گردن، مصرف برخی داروها، بعضی بیماری‌ های سیستمیک، سوء‌تغذیه و شیمی درمانی هم می توانند باعث ابتلا به خشکی پایدار دهان شوند. هم چنین این عارضه در بیماران دیابتی هم به دلیل دفع مقدار زیاد آب ممکن است بروز کند.

استفاده از دارو‌های ادرارآور، فشار خون، اعصاب، ضد افسردگی و هم چنین ضد گرفتگی‌ های ماهیچه‌ای و ضد حساسیت می ‌تواند از رایج‌ ترین عوامل خشکی دهان باشد.

ابتلا به برخی آلرژی‌ ها، بزرگ بودن لوزه سوم یا گرفتگی بینی هم به دلیل این که موجب می ‌شود تا فرد از راه دهان نفس بکشد، می تواند باعث خشکی دهان شود.

کمبود ویتامین ‌های B2، A  و کم‌ خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 هم از علت های دیگر خشکی دهان هستند.

هم چنین افزایش سن (۵۰ الی ۶۰ سال) هم می تواند یکی دیگر از علل خشکی دهان محسوب شود که به واسطه تغییرات به وجود آمده در بدن و اختلال در عملکرد غدد بزاقی ایجاد می شود.

کمبود کدام ویتامین باعث خشکی دهان می شود؟

در ادامه به ویتامین‌ها و مواد معدنی اشاره می‌کنیم که در خشکی دهان نقش دارند:

• ویتامین آ
• ویتامین دی
• ویتامین‌های ب
• آهن و زینک (مواد معدنی)

غذاهای سالم که به رفع کمبودها کمک می کند

اگر خشکی زبان، خشکی دهان یا علائم کمبود ویتامین دیگر را تجربه می کنید، ممکن است بخواهید مطمئن شوید که مواد مغذی کافی در رژیم غذایی روزانه خود دریافت می کنید. شما باید نزدیک به 30 ویتامین و مواد معدنی مختلف را از غذاهایی که می خورید دریافت کنید، زیرا بدن شما قادر به تولید این مواد مغذی به مقدار کافی نیست. اگرچه می‌توانید مکمل‌های خوراکی یا تزریقی مصرف کنید، اما مصرف این ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری از غذاهایی که می‌خورید، سالم‌تر است.

اگر مشکلات سلامت دهان و دندان ناشی از کمبود ویتامین دارید، ویتامین‌ها و مواد معدنی که به‌ویژه باید از آن استفاده کنید عبارتند از پروتئین، ویتامین A، ویتامین B1، ویتامین B2، ویتامین B3، ویتامین B6، ویتامین B12، آهن و روی. بسیاری از غذاها مانند محصولات لبنی و حبوبات حاوی چندین مورد از این مواد مغذی هستند.

پروتئین را می توان در طیف گسترده ای از محصولات گیاهی و حیوانی یافت، از جمله غذاهایی مانند:

1. محصولات لبنی
2. تخم مرغ
3. حبوبات
4. محصولات گوشتی
5. آجیل
6. سیتان
7. غذاهای دریایی
8. توفو

اصلی ترین دلایل خشکی دهان؛ کمبود ویتامین A

تحقیقات نشان می‌دهد که کمبود ویتامین A می‌تواند باعث خشکی دهان و مشکلات و بیماری‌های ناشی از آن شود. FDA به اکثر افراد توصیه می‌کند که روزانه ۵۰۰۰ IU ویتامین آ مصرف نمایند. این ویتامین به عملکرد صحیح غدد بزاق کمک کرده و در حفظ سلامت مینای دندان موثر است. منابع غنی از ویتامین A عبارتند از: محصولات لبنی، تخم مرغ، غلات غنی شده، میوه‌هایی همچون طالبی و کدو تنبل و سبزجاتی همچون اسفناج، کلم بروکلی، هویج و سیب زمینی شیرین.

عوامل زیادی می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. علاوه بر این، داشتن دهان خشک به‌تنهایی لزوما به این معنی نیست که شما بیماری زمینه‌ای دارید. اگر فکر می‌کنید بیماری دیگری علت آن است یا اگر متوجه علائم دیگری شده‌اید، مهم است که با پزشک در این مورد صحبت کنید. عموما دلایل خشکی دهان عبارتند از:

• کم‌آبی بدن: کم‌آبی زمانی است که بدن شما بیش از حد، مایعات از دست می‌دهد؛ بدون اینکه دوباره مایعات جایگزین شوند. این مشکل می‌تواند به دلیل استفراغ، اسهال، تعریق بیش از حد یا از‌دست‌دادن خون اتفاق بیفتد. هنگامی که بدن کم‌آب است، به اندازه معمول بزاق تولید نمی‌کند که می‌تواند باعث خشکی دهان شود.
• دارو: خشکی دهان یکی از عوارض جانبی بسیاری از داروهاست. برخی از رایج‌ترین داروهایی که علت خشکی دهان و گلو هستند، شامل داروهای افسردگی، اضطراب، اسهال، فشار خون بالا و آسم می‌شوند. آنتی‌هیستامین، دیورتیک و برخی داروهای شیمی‌درمانی نیز می‌توانند تولید بزاق را کاهش دهند. قبل از قطع هر دارویی که فکر می‌کنید ممکن است باعث خشک‌شدن دهان شود، مهم است که با پزشک صحبت کنید.
• پرتو‌درمانی: خشکی دهان می‌تواند یک عارضه جانبی بعد از پرتودرمانی در ناحیه سر یا گردن باشد. اشعه به غدد بزاقی آسیب می‌رساند و ترشح بزاق را کاهش می‌دهد.
• استرس و اضطراب: وقتی استرس دارید یا مضطرب هستید، بدنتان کورتیزول بیشتری تولید می‌کند که هورمون استرس است. هنگامی که سطح کورتیزول در بزاق شما افزایش پیدا می‌کند، ترکیب بزاق را تغییر می‌دهد و در نتیجه، باعث خشک‌شدن دهان می‌شود.
• سن: خشک‌شدن دهان در اثر افزایش سن، یک اتفاق معمول است که ممکن است به دلیل مشکلات سلامتی، برخی داروها و تغییرات در میزان توانایی بدن در پردازش داروهای مصرفی هر شخص باشد.
• نفس‌کشیدن از دهان و خروپف: تنفس از طریق دهان، باعث تبخیر بزاق می‌شود. خروپف با دهان باز هم می‌تواند همین اثر را داشته باشد و علت خشکی دهان در خواب است.
• سیگار‌کشیدن یا مصرف تفریحی مواد مخدر: کشیدن تنباکو و ماری‌جوانا تولید بزاق را کاهش می‌دهد. همچنین استفاده از مت‌آمفتامین می‌تواند علت خشکی لب و دهان باشد.

چگونه خشکی دهان را از بین ببریم

خشکی در دهان، معمولا یک بیماری موقتی است و درمان خشکی دهان و گلو با رعایت چند نکته به‌سادگی قابل انجام است. در اکثر موارد، با انجام یک یا چند مورد از موارد زیر، می‌توانید از علائم خشکی دهان در خانه پیشگیری کرده و آن‌ها را کاهش دهید:

• نوشیدن آب در طول روز؛
• مکیدن تکه‌های یخ؛
• محدود‌کردن نوشیدن الکل و کافئین؛
• محدود‌کردن مصرف نمک و شکر؛
• دوری از تنباکو یا مواد مخدر؛
• استفاده از دستگاه بخور هنگام خوابیدن؛
• استفاده از جایگزین‌های بزاق بدون نسخه؛
• جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آبنبات بدون قند.

علاوه‌ بر موارد بالا، مسواک‌زدن، کشیدن نخ‌دندان‌ روزانه و معاینه دندان دو بار در سال بسیار مهم است. مراقبت مناسب از دهان به جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری لثه و رفع خشکی دهان کمک می‌کند.

به طور کلی خشکی دهان بخاطر کاهش فعالیت غدد تولید کننده بزاق ایجاد می شود . این می تواند ریشه در یک بیماری زمینه ای مانند اوریون، بیماری های خود ایمنی و سایر بیماری هایی که گفته شد داشته باشد یا به خاطر مصرف برخی داروها این عارضه به وجود آمده باشد. هچنین مصرف برخی مواد هم در ایجاد خشکی در دهان موثر است. برای درمان می توان از سه روش خانگی و طب سنتی و دارو استفاده کرد. که هر کدام با توجه به شدت خشکی و تکرار آن در بدن می تواند موثر باشد.