کبد یکی از مهمترین اعضای بدن است. این عضو وظایف زیادی در بدن دارد. کبد خط مقدم سیستم تصفیه اولیه بدن انسان است که سموم را به مواد دفع شدنی تبدیل میکند. به این ترتیب خون شما را تمیز میکند. کبد همچنین مواد مغذی و داروها را متابولیزه میکند تا برخی از مهمترین پروتئینهای بدن را تامین کند. به عنوان یک عضو اساسی از تنظیم کلی بدن، حفظ سلامت کبد و محدود کردن مصرف مواد غذایی مضر، بسیار حیاتی است.
به دلیل اهمیت کبد و سلامت آن برای مردم، در سالهای اخیر، بسیاری از محصولات در بازار ادعای سم زدایی و پاکسازی کبد شما را دارند. برخی افراد سودجو نیز با این ادعا، رژیمهای غیر استانداردی را به شما تحمیل میکنند. بیشتر این محصولات و روشها ادعای پاکسازی کبد حتی بعد از یک آخر هفته با پرخوری در غذا یا مصرف الکل را دارند.
اگر شما نیز به سلامت کبد خود اهمیت میدهید و نمیخواهید اسیر تبلیغات غلط برخی افراد سودجو شوید، تا پایان این نوشتار همراه باشید.
سم زدایی یا پاکسازی کبد چیست؟
سم زدایی، پاکسازی یا شستشوی کبد برنامهای است که ادعا میکند سموم بدن شما را دفع و به کاهش وزن کمک میکند یا سلامت شما را بهبود میبخشد.
هدف شما این است که هر کاری که میتوانید انجام دهید تا نقش فعالی در سلامت خود داشته باشید. اما اگر فکر میکنید به سم زدایی کبد نیاز دارید، باید بدانید که این روش، کار زیادی نمیتواند برای بهبود سلامت کبد انجام دهد.
کبد، یکی از بزرگترین اندامهای بدن شماست که به حذف مواد زائد و کنترل مواد مغذی و داروها کمک میکند. این عضو همواره خود را پاکسازی میکند.
بسیاری از مردم فکر میکنند پاکسازی به کبد آنها کمک میکند تا سموم را پس از نوشیدن بیش از حد الکل یا خوردن غذاهای ناسالم دفع کنند. برخی نیز امیدوارند این روش عملکرد روزانه کبد را بهبود ببخشد. بسیاری نیز معتقدند که پاکسازی به درمان بیماریهای کبد کمک میکند.
مانند بسیاری از سم زداییها، پاکسازی کبد مراحل خاصی دارد. ممکن است به شما بگویند که برای چند روز، روزه بگیرید یا فقط آب میوه یا مایعات دیگر بنوشید. شما ممکن است نیاز به رژیم غذایی محدود داشته باشید یا مکملهای گیاهی یا رژیمی مصرف کنید. برخی روشهای سم زدایی نیز، شما را به خرید محصولات متنوع ترغیب میکنند.
آیا پاکسازی کبد بی خطر است؟
درمانهای پزشکی برای بیماریهای مرتبط با کبد وجود دارد. اما هیچ تحقیقاتی نشان نمیدهد که برنامهها یا مکملهای سمزدایی میتوانند آسیب کبدی را برطرف کنند.
در واقع، پاکسازی در مواردی نیز ممکن است به کبد شما آسیب برساند. مطالعات نشان دادهاند که آسیبهای کبدی ناشی از مکملهای گیاهی و غذایی در حال افزایش است. به عنوان مثال، گاهی مصرف عصاره چای سبز میتواند باعث آسیبهایی مانند هپاتیت شود. همچنین تنقیه قهوه در برخی رژیمها، میتواند منجر به عفونت و مشکلات الکترولیتی شود که ممکن است کشنده باشد. موارد دیگری نیز وجود دارد که باید در مورد این برنامهها و محصولات بدانید:
- برخی از شرکتها از موادی استفاده میکنند که میتواند مضر باشد. دیگران ادعاهای نادرستی در مورد چگونگی درمان بیماریهای جدی دارند.
- آبمیوههای غیر پاستوریزه میتوانند شما را بیمار کنند، به خصوص اگر سن شما بالاست یا سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
- اگر بیماری کلیوی دارید، برنامه پاکسازی حاوی مقادیر زیادی آبمیوه میتواند بیماری شما را بدتر کند.
- چنانچه به دیابت مبتلا هستید، قبل از شروع رژیم غذایی که نحوه تغذیه شما را تغییر دهد، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر به عنوان بخشی از برنامه سم زدایی روزه میگیرید، ممکن است احساس ضعف یا غش کنید، سردرد داشته باشید یا دچار کم آبی شوید. همچنین، اگر هپاتیت B دارید که باعث آسیب کبدی شده است، روزه گرفتن میتواند آسیب را بدتر کند.
آیا پاکسازی کبد، به رهایی بدن از اثرات مصرف الکل یا غذای ناسالم کمک میکند؟
هیچ مدرک علمی وجود ندارد که پاک کنندههای کبد، سموم را از بدن شما دفع کنند یا شما را سالمتر کنند. ممکن است در رژیم سم زدایی احساس بهتری داشته باشید، زیرا غذاهای بسیار فرآوری شده با چربی جامد و شکر فرآوری شده مصرف نمیکنید. این غذاها کالری بالا و مواد مغذی کمی دارند. رژیمهای سمزدایی همچنین میتوانند غذاهایی را که ممکن است به آنها حساسیت داشته باشید، مانند لبنیات، گلوتن، تخممرغ یا بادامزمینی، حذف کنند.
پزشکان میگویند سم زدایی کبد برای سلامتی یا عملکرد خوب کبد شما مهم نیست. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه آنها به خلاص شدن از شر سموم، پس از مصرف بیش از حد غذای ناسالم یا الکل کمک میکنند، وجود ندارد.
آیا پاکسازی یا سم زدایی از شما در برابر بیماریهای کبد محافظت میکند؟
سلامت کلی بدن افراد و ژنتیک آنها بر کبد اثر گذار است. بنابراین رژیم غذایی، سبک زندگی و محیط، اهمیت زیادی برای سلامتی کبد دارند. برنامههای سم زدایی کبد، آسیب و بیماری را درمان و یا از بیماری جلوگیری نمیکنند.
آیا پاکسازی کبد به کاهش وزن ایمن کمک میکند؟
چند مطالعه، پاکسازی کبد را با کاهش وزن یا چربی مرتبط دانستهاند، اما آنها کیفیت پایینی داشتهاند یا فقط تعداد کمی از افراد را مورد بررسی قرار دادهاند. تحقیقات دیگر نشان داده است که رژیم کم کالری برنامه سم زدایی ممکن است به کاهش وزن زودهنگام منجر شود، اما بدن افراد تمایل دارد به محض بازگشت به رژیم معمول، وزن قبلی خود را دوباره به دست آورد. بنابراین بهتر است تا راه حل مناسبتری برای کاهش وزن پیدا کنید.
آیا مکملها به کبد شما کمک میکنند؟
خار مریم گیاهی است که حاوی ترکیبی به نام سیلیبین است. برخی افراد ادعا میکنند که این ماده به کبد کمک میکند تا بهتر کار کند. همچنین میتواند به درمان بیماری کبد کمک کند. اما همانطور که شواهد کافی مبنی بر اثر سم زدایی کبد وجود ندارد، شواهد کافی نیز وجود ندارد که نشان دهد عصاره خار مریم کبد شما را سالمتر میکند.
برخی از مطالعات میگویند ترکیبات موجود در خار مریم به کاهش علائم انواع خاصی از بیماریهای کبدی کمک کرده است. اما هیچ تحقیقی نشان نمیدهد که خود بیماری را درمان میکند.
زردچوبه که گاهی «ادویه طلایی» نامیده میشود، میتواند بدن شما را تقویت کند و ممکن است به محافظت در برابر آسیب کبد نیز کمک کند. اما تحقیقات کافی برای حمایت از استفاده منظم از آن برای پیشگیری از بیماریهای کبدی وجود ندارد.
قاصدک همچنین یک درمان طبیعی برای شرایط مختلف در نظر گرفته شده است. اما برای اثبات کارایی آن به مطالعه بیشتری نیاز است.
در هر صورت، اگر فکر میکنید ممکن است هر نوع مشکلی در کبد یا عوارض ناشی از یک بیماری داشته باشید، به جای پیروی از روشهای پاکسازی غیر استاندارد، با پزشک خود صحبت کنید.
13 راه برای داشتن کبد سالم
بهترین راه برای مبارزه با بیماریهای کبد و پیشگیری از آن، تغییراتی در سبک زندگی است. در اینجا 13 عادت سالم، برای بهبود عملکرد کبد آورده شده است:
وزن سالم خود را حفظ کنید:
اگر چاق هستید یا حتی تا حدودی اضافه وزن دارید، در خطر ابتلا به کبد چرب هستید. این بیماری، میتواند منجر به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)، یکی از سریع ترین شکلهای بیماری کبدی شود. کاهش وزن میتواند نقش مهمی در کمک به کاهش چربی کبد داشته باشد.
یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
از مصرف وعدههای غذایی پرکالری، چربیهای اشباع شده، کربوهیدراتهای تصفیه شده (مانند نان سفید، برنج سفید و ماکارونی معمولی) و شکر اجتناب کنید. از خوردن صدف خام یا نیمپز خودداری کنید. برای یک رژیم غذایی مناسب، فیبر بخورید. میوه های تازه، سبزیجات، نان و غلات کامل سرشار از فیبر هستند. همچنین گوشت بخورید، اما مقدار مصرف گوشت قرمز را محدود کنید. از لبنیات کم چرب و چربیهای سالم مانند آجیل، ماهی، آووکادو و روغن زیتون در رژیم غذایی خود بهره ببرید. نوشیدن مقدار زیادی آب نیز بسیار کمک کننده است.
به طور منظم ورزش کنید.
هنگامی که به طور مداوم ورزش میکنید، سوزاندن تری گلیسیریدها را بهتر کرده و همچنین چربی کبد را نیز کاهش خواهید داد.
از سموم دوری کنید.
سموم میتوانند به سلولهای کبد آسیب برسانند. تماس مستقیم با سموم حاصل از محصولات پاک کننده و آئروسل، حشرهکشها، مواد شیمیایی و افزودنیها را محدود کنید. هنگامی که ذرات معلق در هوا وجود دارند، مطمئن شوید که اتاق تهویه شده است و یا از ماسک استفاده کنید. همچنین برای سلامت کبد و سایر ارگانها سیگار نکشید.
مصرف الکل را تا حد امکان متوقف کنید.
نوشیدنی های الکلی میتوانند مشکلات زیادی برای سلامتی ایجاد کنند. آنها میتوانند به سلولهای کبد آسیب بزنند یا آنها را از بین ببرند و نیز کبد شما را زخمی کنند.
از مصرف داروهای غیرمجاز و یا بدون تجویز پزشک خودداری کنید.
مواد مخدر غیرقانونی شامل ماری جوانا، حشیش، کوکائین، کراک، هروئین، مواد توهم زا، مواد استنشاقی به کبد آسیب میرسانند. مسکنها، آرامبخشها، محرکها و دیگر داروهایی که خودسرانه و بی رویه مصرف میشوند نیز بسیار آسیبزا هستند.
از تماس با سوزنهای آلوده خودداری کنید.
البته، سوزنهای کثیف تنها با مصرف داخل وریدی مواد مخدر مرتبط نیستند. پس از هر نوع نفوذ پوستی که شامل ابزارهای تیز یا سوزن میشود، باید با یک پزشک مشورت کنید و به دنبال آزمایش باشید. روشهای تزریق ناایمن، اگرچه نادر است، ممکن است در بیمارستان نیز رخ دهد و نیاز به پیگیری فوری دارد. همچنین برای تتو و سوراخ کردن بدن، فقط از سوزن استریل و یکبار مصرف استفاده کنید.
اگر در معرض خون هستید، مراقبتهای پزشکی دریافت کنید.
اگر به هر دلیلی با خون فرد دیگری تماس پیدا کردید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. اگر خیلی نگران هستید، به اورژانس نزدیکترین بیمارستان خود بروید.
وسایل بهداشت شخصی را به اشتراک نگذارید.
به عنوان مثال، تیغ، مسواک و ناخنگیر میتوانند سطوح میکروسکوپی خون یا سایر مایعات بدن را که ممکن است آلوده باشند، حمل کنند.
رابطه جنسی ایمن داشته باشید.
رابطه جنسی محافظت نشده یا رابطه جنسی با چندین شریک، خطر ابتلا به هپاتیت B و هپاتیت C را افزایش میدهد.
دست هایتان را بشویید.
بلافاصله پس از استفاده از توالت، هنگام تعویض پوشک و قبل از تهیه یا خوردن غذا، از صابون و آب گرم استفاده کنید.
دستورالعملهای مربوط به همه داروها را دنبال کنید.
هنگامی که داروها با مصرف بیش از حد، نوع نامناسب یا با مصرف همزمان، نادرست مصرف شوند، کبد شما آسیب میبیند. هرگز الکل را با سایر داروها مخلوط نکنید، حتی اگر همزمان مصرف نشوند. در مورد داروهای بدون نسخه، مکملها و داروهای طبیعی یا گیاهی که استفاده میکنید به پزشک خود اطلاع دهید. آنها همیشه بیخطر نیستند.
واکسن بزنید.
واکسنهایی برای هپاتیت A و هپاتیت B وجود دارد. متاسفانه، هیچ واکسنی علیه ویروس هپاتیت C ساخته نشده است.