میزان کلسترول خون و تاثیر آن بر سلامت قلب

با توجه به اعلام سازمان بهداشت جهانی، بیماری قلبی علت اصلی مرگ و میر و سکته مغزی دومین آن در دنیاست. در ایران نیز عامل اصلی مرگ و میر، بیماری‌های قلبی و پنجمین آن سکته مغزی است. یکی از عوامل اصلی ابتلا به بیماری‌های قلبی، سطح کلسترول خون است.

کلسترول بالا زمانی رخ می‌دهد که سطح این نوع چربی در خون شما به اندازه‌ای افزایش یابد که باعث ایجاد مشکلات سلامتی از جمله بیماری قلبی و سکته شود. گاهی اوقات این وضعیت، به عنوان هایپرکلسترولمی شناخته می‌شود. از آنجایی که کلسترول بالا بدون درد است، افراد زمانی متوجه آن می‌شوند که به یک بیماری قلبی شدید مبتلا شوند.

بنابراین یکی از اهداف رژیم غذایی در افراد، باید تنظیم سطح چربی و کلسترول خون باشد تا از بروز این اختلال پیشگیری شود. هر فرد با توجه به سن و وضعیت تغذیه‌ای که دارد ، بهتر است تا با چکاپ دوره‌ای وضعیت کلسترول خون خود را بررسی کند.

در این نوشتار هر آنچه که درباره کلسترول خون باید بدانید، با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. ضمن آن که نکات مهمی را برای کاهش میزان این چربی در خون مطرح خواهیم کرد.

کلسترول چیست؟

کلسترول یک نوع مومی شکل از چربی یا لیپید است که در سراسر بدن و در خون حرکت می‌کند. لیپیدها موادی هستند که در آب حل نمی‌شوند، بنابراین در خون از هم جدا نمی‌شوند. بدن شما کلسترول می‌سازد، اما می‌توانید آن را از غذاها نیز دریافت کنید. کلسترول فقط در غذاهایی یافت می‌شود که از حیوانات تهیه می‌شوند.

چرا وجود کلسترول برای بدن ما مهم است؟

هر سلول در بدن به کلسترول نیاز دارد. این لیپید به غشای سلولی کمک می‌کند تا لایه‌ها را تشکیل دهند. این لایه‌ها از محتویات سلول محافظت می‌کنند و به عنوان دروازه‌بان برای چیزهایی که می‌توانند وارد سلول یا خارج شوند، عمل می‌کنند. این ماده توسط کبد ساخته می‌شود و کبد نیز از آن برای تولید صفرا استفاده می‌کند. صفرا نیز به هضم غذاها کمک می‌کند. کلسترول همچنین برای ساخت هورمون‌های خاص و تولید ویتامین D مورد نیاز است. کبد شما به اندازه کافی کلسترول تولید می‌کند تا نیازهای بدن شما را برای این عملکردهای مهم برآورده کند.

انواع کلسترول چیست؟

کلسترول در سراسر بدن حرکت می‌کند که توسط لیپوپروتئین‌ها در خون حمل می‌شود. این لیپوپروتئین‌ها عبارتند از:

• لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یکی از دو لیپوپروتئین اصلی است. LDL اغلب “کلسترول بد” نامیده می‌شود.
• HDL یا لیپوپروتئین با چگالی بالا، لیپوپروتئین اصلی دیگر است. HDL اغلب “کلسترول خوب” نامیده می‌شود.
• لیپوپروتئین های با چگالی بسیار کم (VLDL) ذراتی در خون هستند که حامل تری گلیسیرید هستند.

 LDL چیست؟

مردم اغلب به کلسترول LDL  به عنوان کلسترول “بد” اشاره می‌کنند. این به این دلیل است که می‌تواند روی دیواره رگ‌ها رسوب کند و باعث بیماری قلبی و سایر مشکلات جدی شود. این انسدادهای کلسترول همچنین می‌توانند از دیواره سرخرگ جدا شوند و باعث لخته شدن خون شوند.

HDL چیست؟

کلسترول HDL می‌تواند کلسترول‌های دیگر را جذب کرده و آن را به کبد برگرداند. از آنجا، کبد می‌تواند مواد اضافی را دفع کند. افراد اغلب به کلسترول HDL  به عنوان کلسترول “خوب” یاد می‌کنند. سطوح بهینه کلسترول HDL می‌تواند خطر بیماری قلبی و سکته مغزی را در فرد کاهش دهد.

VLDL چیست؟

کبد VLDL ایجاد می‌کند تا تری گلیسیرید را در سراسر بدن حمل کند. تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی  در خون است. آنها انرژی را از غذایی که فرد می خورد ذخیره می‌کنند.

مانند LDL، سطوح بالای VLDL می‌تواند منجر به تجمع پلاک در شریان‌ها شود و خطر بیماری عروق کرونر، حمله قلبی یا سکته را افزایش دهد.

سطوح مورد نیاز و سالم کلسترول در خون

پزشکان معمولاً سطح کلسترول تام خون فرد را اندازه گیری می‌کنند.

سطح کلسترول کل به شرح زیر است:

• بهینه: 125-200 میلی گرم در دسی لیتر
• بالای مرزی: 200-239 میلی گرم در دسی لیتر
• بالا: 240 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر

پزشکان سطح کلسترول کل را با جمع کردن سطح HDL، سطح LDL و 20٪  سطح تری گلیسیرید محاسبه می‌کنند. این اعداد به پزشک می‌گویند که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲، بیماری‌های شریان‌ها و سایر شرایط سلامتی در فرد وجود دارد.

آزمایش‌های کلسترول خون معمولاً افراد را مجبور می‌کند تا 12 ساعت ناشتا باشند تا پزشک بتواند نمونه خون بگیرد.

سطح مطلوب LDL کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر است. سطوح بین 100 تا 129 میلی گرم در دسی لیتر متوسط ​​هستند. نتایج بالای مرزی بین 130 تا 159 میلی گرم در دسی لیتر است. سطوح بین 160 تا 189 میلی گرم در دسی لیتر بالا و نتیجه 190 میلی گرم در دسی لیتر بسیار بالاست.

سطح بهینه HDL، شصت میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر است. سطوح کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر بسیار پایین است.

سطح مطلوب VLDL کمتر از 30 میلی گرم در دسی لیتر است.

چه عواملی بر سطح کلسترول تأثیر می گذارد؟

عوامل مختلفی می‌توانند بر سطح کلسترول شما تأثیر بگذارند. آنها عبارتند از:

1. رژیم غذایی: چربی اشباع شده، چربی ترانس و کلسترول موجود در غذایی که می خورید باعث افزایش سطح این ماده در خون می‌شود. سعی کنید میزان این نوع چربی‌ها را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. این کار به کاهش سطح کلسترول خون شما کمک می‌کند. چربی های اشباع و ترانس بیشترین تأثیر را بر کلسترول خون دارند.
2. وزن: اضافه وزن علاوه بر اینکه یک عامل خطر برای بیماری قلبی است، می‌تواند تری گلیسیرید شما را نیز افزایش دهد. کاهش وزن ممکن است به کاهش سطح تری گلیسیرید و افزایش HDL شما کمک کند.
3. ورزش: ورزش منظم می‌تواند سطح کلسترول کل را کاهش دهد. ورزش بیشترین تاثیر را در کاهش تری گلیسیرید و افزایش HDL دارد. باید سعی کنید در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.
4. سن و جنسیت: با افزایش سن، سطح این ماده در بدن افزایش می‌یابد. قبل از یائسگی، زنان نسبت به مردان هم سن، سطح کلسترول تام کمتری دارند. با این حال، پس از یائسگی، سطح LDL زنان افزایش می یابد و HDL می‌تواند کاهش یابد.
5. وراثت: ژن‌های شما تا حدی تعیین کننده میزان این لیپید در بدن شما هستند. کلسترول خون بالا می‌تواند در خانواده‌ها وجود داشته باشد.

چه نوع آزمایشی کلسترول را اندازه گیری می‌کند؟

همه افراد بالای 20 سال باید حداقل هر پنج سال یک بار سطح کلسترول خود را اندازه گیری کنند. پزشک ممکن است آنچه را که پانل لیپیدی یا پروفایل لیپیدی نامیده می‌شود تجویز کند. پنل اعداد زیر را به شما می‌دهد:

• کلسترول کل
• سطوح LDL
• سطوح HDL
• سطح VLDL و تری گلیسیرید
• کلسترول غیر HDL
• نسبت بین کلسترول و HDL

در مورد کلسترول خون و بیماری قلبی چه چیزی باید بدانید؟

پیشگیری و درمان بیماری قلبی دلیل اصلی بررسی سطح کلسترول توسط پزشک است. بیماری قلبی یک اصطلاح کلی است که ممکن است برای بسیاری از شرایط به کار رود، اما در این مورد، ما در مورد بیماری عروق کرونر (CAD) صحبت می‌کنیم.

هایپرکلسترولمی چگونه درمان می‌شود؟

راه‌های مختلفی برای کاهش کلسترول خون بالا، از جمله تغییر سبک زندگی یا مصرف دارو یا هر دو وجود دارد.

اصلاح سبک زندگی

پزشکان دوست دارند در صورت امکان با کم تهاجمی‌ترین درمان‌ها مانند تغییر سبک زندگی شروع کنند. به شما توصیه می‌شود:

• از تنباکو پرهیز کنید.
• نحوه غذا خوردن خود را تغییر دهید.
• بیشتر ورزش کنید.
• وزن مناسبی داشته باشید.
• تأثیر احساسات منفی و استرس را کاهش دهید.
• قند و فشار خون را کنترل کنید.

داروها

انواع مختلفی از داروها وجود دارد که برای درمان سطوح بالای کلسترول طراحی شده‌اند. داروهای استاتین یکی از شناخته شده‌ترین دسته داروهای کلسترول هستند. استاتین‌ها با کاهش میزان کلسترول تولید شده توسط کبد عمل می‌کنند. استاتین ها کلسترول خون را کاهش می‌دهند و ممکن است به کاهش خطر حملات قلبی و سکته کمک کنند.

پیشگیری از کلسترول خون بالا

صرف نظر از سابقه خانوادگی یا هر سابقه قبلی بیماری قلبی، می‌توانید با یک رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و ترک سیگار از کلسترول بالا جلوگیری کنید. حفظ وزن طبیعی و محدود کردن مصرف الکل نیز می‌تواند کمک کند.

نظارت منظم نیز می‌تواند به جلوگیری از افزایش یا کاهش بیش از حد کلسترول کمک کند. به طور کلی، بزرگسالان سالم باید هر چهار تا شش سال یکبار کلسترول خود را بررسی کنند.

یک رژیم غذایی سالم داشته باشید

خوردن یک رژیم غذایی با چربی اشباع شده و ترانس کم و سرشار از فیبر و چربی‌های غیراشباع می‌تواند به جلوگیری از افزایش کلسترول خون کمک کند. غذاهایی مانند بلغور جو دوسر، لوبیا، آووکادو و روغن های گیاهی می‌توانند LDL را کاهش داده و HDL را در خون افزایش دهند.

فعالیت بدنی منظم داشته باشید

توصیه بر این است که بزرگسالان حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط ​​در هفته یا 75 دقیقه در صورت انجام فعالیت‌های بدنی شدیدتر، مانند دویدن، انجام دهند. تمرینات قدرتی مبتنی بر دو یا چند روز در هفته مزایای سلامتی بیشتری را به همراه دارد.

ترک سیگار

ترک سیگار یا شروع نکردن آن یکی از توصیه‌های مهم برای جلوگیری از هایپرکلسترولمی و بیماری قلبی است. به طوری که 15 سال پس از ترک سیگار، خطر ابتلا به بیماری قلبی در یک سیگاری سابق شبیه به فردی است که هرگز سیگار نکشیده است. به طور خاص برای سطوح کلسترول، استفاده از تنباکو به رگ‌های خونی آسیب می‌زند و HDL را کاهش می‌دهد.

وزن طبیعی خود را حفظ کنید

داشتن BMI در محدوده اضافه وزن یا چاقی، ارتباط زیادی با داشتن چربی اضافی بدن دارد که به نوبه خود می‌تواند بر نحوه پردازش کلسترول بدن شما تأثیر بگذارد. چربی اضافی بدن همچنین توانایی حذف LDL از خون را کاهش می‌دهد و خطر حمله قلبی و سکته را افزایش خواهد داد.

مصرف الکل را محدود کنید

مصرف بیش از حد الکل که به عنوان بیش از دو نوشیدنی در روز برای مردان و یک نوشیدنی برای زنان تعریف می‌شود، می‌تواند سطح کلسترول و تری گلیسیرید را افزایش دهد.

عوارض کلسترول بالا در خون

از آنجایی که هایپرکلسترولمی به تنهایی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، افراد تنها زمانی با عوارضی مواجه می‌شوند که کلسترول بالای آنها منجر به ایجاد بیماری های قلبی شدید، اغلب به شکل حمله قلبی یا سکته مغزی شود. در درازمدت، هایپرکلسترولمی می‌تواند باعث ایجاد پلاک در شریان‌های شما شود، که پس از آن می‌تواند باریک شده و منجر به یک وضعیت اورژانسی قلبی عروقی شود.